سابقه و هدف: کشت مخلوط در بسیاری از مناطق دنیا به دلیل استفاده مناسب از منابع و افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاهان اهمیت یافته و می تواند به عنوان یکی از راهکارهای بهبود عملکرد و پایداری در تولید مطرح باشد. اخیرا، توجه ویژه ای به کشت مخلوط گیاهان دارویی و بقولات می شود. از این رو، آزمایشی به منظور ارزیابی سودمندی کشت مخلوط باقلا و رازیانه در سری های جایگزینی و افزایشی انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش در سال 1398 در مزرعه ی تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش در سری های جایگزینی شامل 6 ردیف باقلا، 4 ردیف باقلا + 2 ردیف رازیانه، 3 ردیف باقلا + 3 ردیف رازیانه، 2 ردیف باقلا + 4 ردیف رازیانه، 6 ردیف رازیانه و در سری های شامل 6 ردیف باقلا + 3 ردیف رازیانه، 6 ردیف باقلا + 2 ردیف رازیانه، 2 ردیف باقلا + 6 ردیف رازیانه و 3 ردیف باقلا + 6 ردیف رازیانه بودند. پس از رسیدن دانه های رازیانه به وزن ثابت، عملکرد و اجزای عملکرد در بوته های رازیانه اندازه گیری و تعیین شدند. محتوای اسانس موجود در دانه های رازیانه نیز با استفاده از دستگاه کلونجر اندازه گیری شد. پس از برداشت بوته های باقلا در مرحله گدهی نیز عملکرد ماده ی خشک آنها اندازه گیری شد. در نهایت، ضریب نسبی تراکم، نسبت برابری زمین، افزایش یا کاهش عملکرد واقعی و سودمندی کشت مخلوط باقلا و رازیانه در قالب سری های جایگزینی و افزایشی محاسبه شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف کشت مخلوط، اثر معنی داری بر کلیه صفات مورد بررسی داشتند. بیشترین تعداد چتر در بوته های رازیانه از کشت خالص (10/12 عدد) آن بدست آمد. بیشترین وزن هزار دانه از کشت خالص رازیانه (62/5 گرم) و کشت-های مخلوط جایگزینی بخصوص از کشت مخلوط 2 ردیف باقلا + 4 ردیف رازیانه (56/5 گرم) بدست آمد. بیشترین عملکرد زیستی (47/1503 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد دانه (73/617 کیلوگرم در هکتار) از کشت خالص رازیانه بدست آمد. بیشترین مقدار شاخص برداشت مربوط به کشت مخلوط 3 ردیف باقلا + 3 ردیف رازیانه بود که نشان می دهد چنین ترکیب گیاهی در کشت مخلوط دو گیاه منجر به بیشترین عملکرد دانه نسبت به عملکرد زیستی تولیدی می گردد. درصد اسانس دانه رازیانه نیز در کشت های مخلوط افزایشی بیشترین مقدار را به خود اختصاص داد. بیشترین عملکرد ماده خشک باقلا از کشت خالص آن (02/1933 کیلوگرم در هکتار) و کمترین مقدار نیز از تیمارهایی بدست آمد که در آنها 2 ردیف باقلا کاشته شده بود. همچنین، کشت مخلوط 2 ردیف باقلا + 6 ردیف رازیانه دارای بیشترین ضریب تزاحم نسبی (96/3) بود. نسبت برابری زمین در تمامی نسبت های کشت مخلوط بیشتر از یک و یا نزدیک به یک بود که نشان از مفید بودن کشت مخلوط باقلا و رازیانه دارد. بیشترین میزان عملکرد واقعی (07/0) و شاخص سودمندی (17/0) مربوط به کشت مخلوط جایگزینی 3 ردیف باقلا + 3 ردیف رازیانه بود. کمترین میزان عملکرد واقعی نیز مربوط به کشت های مخلوط افزایشی بخصوص آنهایی بود که رازیانه نسبت بالاتری از باقلا داشت. نتیجه گیری: بر اساس نتایج این تحقیق، در کشت مخلوط 3 ردیف باقلا + 3 ردیف رازیانه به نحو مطلوبی از منابع محیطی شامل نور، آب و عناصر غذایی بهره برداری شده و رقابت چندانی جهت دستیابی به آنها صورت نگرفته است. به عبارتی دیگر، تفکیک آشیانه های بوم شناختی در این الگوی کشت مخلوط به نحو مطلوبی صورت گرفته است که در نتیجه ی آن شاخص عملکرد واقعی نیز افزایش نشان داده است. از اینرو، کشت مخلوط باقلا با رازیانه با نسبت اختلاط 50: 50 در قالب سری های جایگزینی جهت دستیابی به بیشترین سودمندی در شرایط آب و هوایی نیمه خشک توصیه می شود.

استفاده از نظام های کشت مخلوط به دلیل به حداکثر رساندن پوشش سطح خاک و تنوع گیاهان یکی از روش های اکولوژیکی برای کنترل علف های هرز محسوب می شود. در این راستا به منظور ارزیابی کشت مخلوط بر تنوع زیستی، تغییرات جمعیت علف های هرز و عملکرد گیاهان وسمه و چای ترش، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب کرمان در سال زراعی 1395-1394 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سری های افزایشی کاشت وسمه و چای ترش به نسبت های 100 درصد چای ترش و 100 درصد وسمه H100: I100)، 100) درصد چای ترش و50 درصد وسمه (H100: I50)، 50 درصد چای ترش و 100 درصد وسمه (H50: I100) و سری جایگزینی با نسبت 50 درصد چای ترش و50 درصد وسمه (H50: I50) و کشت خالص وسمه (I100) و چای ترش (H100) بودند. نتایج نشان داد تراکم و زیست توده علف های هرز غالب تاج خروس و اویارسلام و سایر علف های هرز (آفتاب پرست، خارشتر و خرفه) به طور معنی داری تحت تاثیر نسبت های مختلف کشت مخلوط وسمه و چای ترش قرار گرفت. تراکم علف هرز تاج خروس در نسبت های اختلاط I100: H100، I50: H100 و I100: H50 به ترتیب 57/44، 81/5 و 70/38 درصد نسبت به کشت خالص چای ترش کاهش یافت. بیشترین تراکم علف هرز اویارسلام در کشت های خالص H100، I100 و نسبت کشت جایگزینی I50: H50 بود. تراکم سایر علف های هرز در نسبت های کشت مخلوط H100: I100, H50: I100, H100: I50, H50: I50 به ترتیب 44/4، 48/2، 51/8 و 77/7 درصد نسبت به کشت خالص کاهش یافت. میزان زیست توده علف های هرز در نسبت های کاشت H100: I50, H50: I100, H100: I100 در مقایسه با کشت خالص به ترتیب 38/44، 23/25 و 15/98 درصد کاهش نشان داد. بیشترین عملکرد کاسبرگ چای ترش (1114/2 کیلوگرم در هکتار) و وزن خشک برگ وسمه (3016/7 کیلوگرم در هکتار) در تیمار I100: H100 مشاهده شد. مقادیر نسبت برابری زمین در تمامی تیمارهای کشت مخلوط بزرگ تر از واحد بود و بالاترین میزان آن به تیمار H100: I100 تعلق داشت که نشان دهنده سودمندی کشت مخلوط نسبت به کشت خالص در این آزمایش بود.

اهداف: این پژوهش به منظور ارزیابی اثر کشت مخلوط سری های جایگزینی و افزایشی بر عملکرد و اجزای عملکرد دو گیـاه کاملینا و عدس تحت شرایط دیم و آبی اجرا شده است. مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در دو سال زراعی 1400-1399 و 1401-1400 اجرا شد. کرت های اصلی شامل آبیاری در دو سطح (دیم و آبی) و کرت های فرعی شامل الگوی های کشت مخلوط جایگزینی و افزایشی در نُه سطح شامل (75 درصد کاملینا+ 25 درصد عدس، 50 درصد کاملینا+ 50 درصد عدس، 25 درصد کاملینا+ 75 درصد عدس، 100 درصد کاملینا+ 25 درصد عدس، 100 درصد کاملینا+ 50 درصد عدس، 100 درصد کاملینا+ 75 درصد عدس، 100 درصد کاملینا+ 100 درصد عدس، کشت خالص کاملینا و عدس) بودند. یافته ها: نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه (1827 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد بیولوژیکی کاملینا (7012 کیلوگرم در هکتار) در سری افزایشی 100درصد کاملینا+ 25 درصد عدس و بیشترین عملکرد دانه و بیولوژیکی عدس به ترتیب 750 و 1950 مربوط به کشت خالص عدس مشاهده شد. ارزیابی نسبت برابری زمین نشان دهنده برتری تمام نسبت های کشت مخلوط کاملینا و عدس بر تک کشتی آنها بود و ری های افزایشی 100 درصد کاملینا+ 75 درصد عدس و 100 درصد کاملینا+ 100 درصد عدس بیشترین نسبت برابری زمین را به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد کشت مخلوط جایگزینی کاملینا و عدس تحت شرایط دیم و آبی در مقایسه با تک کشتی آنها سودمند و برتر بودند.

به منظور بررسی اثر کشت مخلوط افزایشی و جایگزینی بر عملکرد، کارایی مصرف و جذب نور گلرنگ و نخود، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و 9 تیمار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال زراعی 1399-1398 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل: کشت خالص: گلرنگ (25 بوته در متر مربع)، نخود (25 بوته در متر مربع)، کشت مخلوط جایگزینی: (70% گلرنگ، 30% نخود)، (%50 گلرنگ، 50% نخود)، (30% گلرنگ، 70% نخود) و کشت مخلوط افزایشی: (100% گلرنگ + 30% نخود)، (100% گلرنگ +50% نخود)، (100% نخود + 30% گلرنگ) و (100% نخود + 50% گلرنگ) بود. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه (190 کیلوگرم در هکتار) و زیستی (1070 کیلوگرم در هکتار) گلرنگ در سری افزایشی 100% گلرنگ+ 30% نخود مشاهده شد. بیشترین (1/47) و کمترین (0/86) نسبت برابری زمین به ترتیب در سری های افزایشی 30% گلرنگ+ 100% نخود و جایگزینی 70% گلرنگ + 30% نخود حاصل گردید. حداکثر شاخص سطح برگ در گلرنگ و نخود به ترتیب 60 و 80 روز پس از کشت مشاهده شد. بیشترین مقدار کارایی مصرف نور گلرنگ و نخود به ترتیب در تیمارهای افزایشی 100% گلرنگ+30% نخود و جایگزینی 50% گلرنگ+50% نخود حاصل شد. بالاترین میزان تشعشع جذب شده (603 مگا ژول بر متر مربع) در الگوی افزایشی 100% گلرنگ+ 50% نخود بود. الگوی کشت مخلوط نخود و گلرنگ باعث بهبود میزان جذب تشعشع و کارایی مصرف نور در این گیاهان گردید که نتیجه آن بیشتر شدن عملکرد کل در واحد سطح و بالا رفتن میزان LER بود.

در راستای تحقق کشاورزی پایدار، آزمایشی به صورت کشت مخلوط ذرت و لوبیا چیتی به روش جایگزینی و افزایشی در سال 1389 در منطقه مجید آباد واقع در 2 کیلومتری جنوب غربی شهرستان خوی اجرا گردید. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 10 تیمار و 3 تکرار انجام شد. تیمارها شامل 3 نوع تیمار کشت مخلوط جایگزینی با نسبت های 1:1، 1:2 و 1:3 ذرت و لوبیا چیتی (ذرت با تراکم 7 بوته در مترمربع و لوبیا چیتی با تراکم 40 بوته در مترمربع)، 5 تیمار کشت مخلوط افزایشی، ذرت (با تراکم 7 بوته در مترمربع) و لوبیا چیتی (با تراکم های 4، 8، 12، 16 و 20 بوته در مترمربع)، همراه با 2 تیمار کشت خالص ذرت و لوبیا، ذرت با تراکم 7 بوته در مترمربع و لوبیا چیتی با تراکم 40 بوته در مترمربع در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که در ذرت اثر کشت مخلوط روی تعداد دانه در ردیف، وزن صد دانه، عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در هکتار معنی دار بود. بالاترین تعداد دانه در ردیف، وزن صد دانه و عملکرد دانه در بوته در تیمار کشت مخلوط جایگزینی با نسبت 1:1 و بالاترین عملکرد دانه در هکتار در تیمار کشت خالص ذرت مشاهده شد. در مورد صفات مربوط به لوبیا چیتی نیز، اثر کشت مخلوط روی ارتفاع بوته، تعداد انشعاب در بوته، تعداد نیام در بوته، عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در هکتار معنی دار بود. بیشترین ارتفاع بوته، تعداد انشعاب در بوته، تعداد نیام در بوته و عملکرد دانه در بوته در تیمار کشت مخلوط افزایشی=T6 ذرت با تراکم 7 بوته در مترمربع+لوبیا چیتی با تراکم 4 بوته در مترمربع مشاهده شد. در ارزیابی تیمارهای کشت مخلوط نیز، بالاترین مقدار LER به میزان 1.26 به تیمار=T9 ذرت با تراکم 7 بوته در مترمربع+لوبیا چیتی با تراکم 16 بوته در مترمربع تعلق داشت. در نتیجه، این ترکیب از نظر اقتصادی توصیه می شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

به منظور ارزیابی ویژگی های کمی و کیفی گلرنگ و نخود در سریهای افزایشی و جایگزینی کشت مخلوط، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 11 تیمار و سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان، طی سال زراعی 95-1394 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل الگوهای مختلف کشت از جمله کشت خالص گلرنگ و نخود، سریهای جایگزینی با الگوهای 4: 4، 2: 2، 1: 1، 3: 1 و 1: 3 و سریهای افزایشی 20 و 40 درصد نخود، هرکدام در دو حالت بین (I) و اطراف (II) ردیفهای گلرنگ بودند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه، زیستی و روغن گلرنگ، به ترتیب از الگوهای I40درصد و 4: 4 بهدستآمد. بالاترین عملکرد دانه و زیستی نخود نیز از کشت خالص نخود به دست آمد اما تعداد و وزن گرههای ریشه در این تیمار، کمترین مقدار را به خود اختصاص دادند. بیشترین LER نیز به سری افزایشی I40درصد تعلق داشت. به نظر می رسد که سری افزایشی مذکور، موجب بهبود عملکرد و کیفیت گلرنگ شد. بنابراین انتخاب الگوی کشت مناسب می تواند تاثیر مثبتی بر عملکرد کمی و کیفی گیاهان داشته باشد.

به منظور بررسی تاثیر آرایش های کشت مخلوط جایگزینی و افزایشی لوبیاسبز با فلفل دلمه ای بر عملکرد و اجزای عملکرد این دو گونه، آزمایشی در سال زراعی 1395-1394 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل آرایش های جایگزینی 25 درصد لوبیاسبز+75 درصد فلفل دلمه ای و 50 درصد لوبیاسبز+50 درصد فلفل دلمه ای، آرایش های افزایشی 20 درصد لوبیاسبز+100 درصد فلفل دلمه ای و 40 درصد لوبیاسبز+100 درصد فلفل دلمه ای و کشت خالص هر دو گونه بود. نتایج نشان داد که بالاترین عملکرد نیام سبز و وزن خشک بوته لوبیاسبز برای کشت خالص به ترتیب معادل 7/57921 و 03/1051 کیلوگرم در هکتار و کمترین مقادیر در آرایش کشت مخلوط افزایشی 20 درصد لوبیاسبز+100درصد فلفل دلمه ای به ترتیب معادل 5/11252 و 8/525 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین، بالاترین عملکرد میوه فلفل دلمه ای در کشت خالص و بالاترین وزن خشک بوته فلفل دلمه ای برای آرایش کشت مخلوط جایگزینی 75درصد فلفل دلمه ای+25 درصد لوبیاسبز به ترتیب معادل 7/32766 و 6/7816 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد میوه فلفل دلمه ای در آرایش های کشت مخلوط جایگزینی 50 درصد فلفل دلمه ای+50 درصد لوبیاسبز و افزایشی 100درصد فلفل دلمه ای+20 درصد لوبیاسبز به ترتیب با 3/21183 و 21886 کیلوگرم در هکتار و کمترین وزن خشک بوته فلفل دلمه ای برای آرایش کشت مخلوط جایگزینی 50 درصد فلفل دلمه ای+50 درصد لوبیاسبز با 3/3533 کیلوگرم در هکتار مشاهده گردید. در نهایت بیشترین مقدار نسبت برابری زمین کلی (به ترتیب 28/1 و 25/1) از آرایش های کشت مخلوط افزایشی 40 درصد لوبیاسبز+100 درصد فلفل دلمه ای و جایگزینی 50 درصد لوبیاسبز+50 درصد فلفل دلمه ای به دست آمد. بدین منظور می توان از گیاهان خانواده بقولات در جهت افزایش حاصلخیزی خاک و عملکرد محصولات کشاورزی به خصوص سبزیجات و صیفی جات بهره برد.

این آزمایش به منظور ارزیابی کشت مخلوط کنجد و نخود تحت شرایط آب و هوایی مشهد اجرا گردید. آزمایش در قالب طرح اسپیلت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور شامل فاکتور اصلی A (روش کاشت) که از دو سطحa1  (کشت به صورت ردیفی) و a2 (کشت درهم) و فاکتور B (الگوی کاشت جایگزینی) که از پنج سطحb1  (تک کشتی نخود)، b2 (%75 نخود + %25 کنجد)، b3 (%50 نخود + %50 کنجد)، b4 (%25 نخود + %75 کنجد)، b5 (تک کشتی کنجد) به عنوان نسبت های کاشت تشکیل شده بود در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که نسبت برابری زمین به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارهای آزمایش قرار گرفت، به طوری که نسبت های 50% کنجد + 50% نخود و 25% کنجد + 75% نخود در کشت ردیفی به ترتیب با 1.41 و 1.34 دارای بیشترین و تیمار 75% کنجد + 25% نخود در کشت درهم با 0.94 دارای کمترین نسبت برابری زمین بودند. بنابراین بر اساس نتایج این آزمایش کشت مخلوط کنجد و نخود با نسبت های 50% تراکم مطلوب کنجد + 50% تراکم مطلوب نخود و همچنین 25% تراکم مطلوب کنجد + 75% تراکم مطلوب نخود در شرایط مشهد قابل توجه می باشد.